Mai Sơn: Tuy quen mà xa lạ...

1. Mai Sơn là một nghệ sĩ chuyên mảng kịch hài, tên tuổi ở mức vừa vừa trong làng hài thành phố. Cũng chẳng biết sao khi anh đóng đinh vào những vai giả gái, kiểu bóng lồ lộ. Diễn riết rồi có khi nhập tâm, đôi lúc anh em giỡn với nhau, thấy anh phút chốc mái mái, khiến tôi hơi... nghi nghi.

Như cái hồi anh đi chiếc KIA Morning màu xanh đọt chuối, bước vào quán cà phê, vội vã hỏi "Giỡn hoài anh, đi cái xe gì màu lạ quá". "Nói gì kỳ vậy bà, màu này mới màu thời thượng đó bà" - nói đãi như tình nhân nũng nịu với nhau kèm theo điệu bộ nhún nhảy đặc trưng của dân... bóng khiến nhân viên phục vụ nhìn mà mắt chữ "u", mồm chữ "o".

"Anh giỡn, anh giỡn... Xe của chị Linh (nghệ sĩ Kiều Linh, vợ Mai Sơn) anh mượn đi tạm. Chứ anh đâu đủ dũng cảm để đi xe màu này", Mai Sơn trấn an.

Tôi ngồi với Mai Sơn lần đầu tiên là khi anh nhận vai ông trùm trong bộ phim dài tập có nội dung liên quan đến ông vua trong thế giới ngầm Năm Cam. Chẳng hiểu sao, phim bấm máy được tập đầu tiên thì dừng. Lần khác, ngồi với Mai Sơn. Cậu em đồng nghiệp vào sau, cười cười nói nói thoải mái, bỗng dưng quay sang Mai Sơn hỏi "Anh làm ở... báo nào?". Mai Sơn ngồi đực mặt ra cứ như người vừa suýt trúng số độc đắc.

Thật ra thì Mai Sơn không chìm đến mức tuổi tên không để lại cho người khác nhớ tên biết mặt, có điều theo mảng hài mà lại ít được phát sóng trên truyền hình thì ai đó không nhận ra cũng là điều dễ hiểu. Không biết, sau câu hỏi của cậu em đồng nghiệp có làm Mai Sơn buồn không, chứ để ý thấy anh ngài ngại.

Còn những lần thấy Mai Sơn bước vào quán cà phê, người này chỉ gọi Mai Sơn, người kia liếc nhìn kêu Mai Sơn là chuyện hết sức bình thường. Thế nên, mới gọi Mai Sơn tuy quen mà xa lạ.

Mai Sơn là một nghệ sĩ chuyên mảng kịch hài, tên tuổi ở mức vừa vừa trong làng hài thành phố. Cũng chẳng biết sao khi anh đóng đinh vào những vai giả gái, kiểu bóng lồ lộ, diễn riết rồi có khi nhập tâm. Vậy nên khán giả ai cũng bất ngờ khi hay Mai Sơn đã yên bề gia thất với Kiều Linh cùng... 5 đứa con trai.

Mai Sơn có kiểu nói chuyện ngồ ngộ, anh bảo là an nhiên. Cũng chẳng biết thế nào, chơi với nhau lâu lâu, thấy Mai Sơn có vẻ hợp. "Ra đường gặp vịt cũng lùa - Gặp duyên cũng kết gặp chùa cũng tu..." - nhớ có lần nhà văn Trần Nhã Thụy viết, gặp vịt lùa hay gặp duyên kết thì còn làm được, chứ gặp chùa để ê a kinh tụng thì hơi phiền.

Đang là dân Sài Gòn gốc, Mai Sơn nhảy tót lên Lâm Đồng làm công nhân công ty trà. Có lệnh Tổng động viên năm 1978, cũng thôi làm công nhân đi nhập ngũ. Vào quân trường, chỉ huy nhìn lý lịch thấy Mai Sơn có khả năng vẽ. Sau khi đã kiểm chứng, Mai Sơn được đưa về tổ chuyên đi vẽ pa nô, áp phích cổ động... Nghĩa là chưa kịp thực hành lăn lê bò trườn, súng ống, bản đồ định vị, Mai Sơn đã vội vã cởi áo lính sang làm công tác khác.

Hơn hai năm sau, Mai Sơn rời quân ngũ. Chán ở Lâm Đồng, lại chuyển ngược về Sài Gòn theo các đoàn ca múa đi lưu diễn khắp nơi. Vẫn cái nghề cũ, tối đoàn diễn cải lương, Mai Sơn ngày lo vẽ bảng hiệu, quảng cáo tên cho kép chánh, kép phụ. Xong việc, ngồi tóc hóc trong cánh gà xem nghệ sĩ diễn.

Thời ấy, hai danh hài Bảo Quốc và Duy Phương làm mưa làm gió ở các tụ điểm tấu hài. Nơi nào muốn có khán giả, có lãi thì phải mời bằng được Duy Phương và Bảo Quốc làm điểm nhấn cho đêm diễn. Mai Sơn học được nhiều lối nhấn nhá diễn từ những đêm ngồi cánh gà xem thần tượng như thế.

Mỗi đêm diễn, bầu sô sẽ cho trộn lẫn nhiều tiết mục vào với nhau để giảm bớt gánh nặng kinh tế. Vừa xong hài là có tiết mục xiếc, sau xiếc là đến ảo thuật, rồi trích đoạn cải lương, ca nhạc... hầm bà lằn đủ cả.

Sáng, khi Mai Sơn còn đang ngủ nướng thì trưởng đoàn xiếc lay chân thúc dậy hỏi, "Mày làm xiếc được không". "Dạ, được chứ", Mai Sơn trả lời. Vậy là thành diễn viên diễn xiếc. Tất cả nhẹ tênh...

2. Diễn xiếc ảo thuật được ít lâu, ảo thuật gia Alicaba mang Mai Sơn đến giới thiệu với nghệ sĩ Mỹ Chi, kèm lời bảo chứng "Thằng này diễn khá". Mỹ Chi nhìn tướng tá Mai Sơn xong đồng ý nhận vào đoàn. Vẫn là những vao diễn lặt vặt, lúc thì đóng lính, khi thì đóng vai người hầu... Chạy từ cánh gà, băng băng ra sân khấu, nói một hai câu gây cười rồi chạy thiệt lẹ vào... núp tiếp chờ màn diễn sau.

Mai Sơn có hơn một nghìn ngày đóng những vai diễn như vậy cho đến ngày anh thưa với nghệ sĩ Mỹ Chi, cho phép mình được lập nhóm hài riêng. "Làm được không, ông nội? Chứ tưởng dễ mà không dễ đâu nha, em", Mỹ Chi cảnh báo. "Chị cho phép em diễn thử, được thì em làm tiếp. Không thì em lại chạy sang chị, chị cưu mang em", Mai Sơn nài nỉ. Nghệ sĩ Mỹ Chi đồng ý.

Mai Sơn nhờ ảo thuật gia Alicaba chở sang nhà nghệ sĩ Thanh Tùng, rủ rê thành lập băng nhóm diễn song tấu. Thanh Tùng có lối diễn tưng tửng, hài không tả được. Quen miệng gọi Thanh Tùng là "Tùng hói".

Đại gia đình 7 người của cây hài Mai Sơn - Kiều Linh luôn tràn ngập tiếng cười.

Tung tẩy với nhau được ít lâu, cặp Mai Sơn Thanh Tùng thắng lớn với tiểu phẩm Tiễn anh lên đường. Tiểu phẩm có nội dung tóm gọn là hai anh tụ tập nhau diễn hài để tiễn thanh niên lên đường nhập ngũ. Nhưng do thiếu vai, nên Mai Sơn đóng vai gái làm người yêu của Thanh Tùng... Chỉ nhiêu đó rồi ẻo lả, tung hứng thêm mắm dặm muối sao cho khán giả cười thì là đạt.

Mai Sơn diễn gái đạt đến mức, tuần báo Tuổi Trẻ Cười quyết định "tặng" Mai Sơn một... Trái cóc xanh, một giải thưởng châm biếm mà bất cứ nghệ sĩ nào cũng sợ nếu chẳng may đươc nhận, vì diễn vai nhảm nhí.

Nhận được "giải thưởng bất đắc dĩ" ấy, Mai Sơn sốc nặng. Bởi dường như là một quy luật, đã nhón chân vào nghiệp diễn thì tai nạn của người này là nụ cười của người khác. Được cái, Mai Sơn hay quên đi những thứ lặt vặt. Cũng may.

Trái cóc xanh thì trái cóc xanh, chứ đó là vai diện mà Mai Sơn thắng rất lớn. Băng video quay tiểu phẩm của Mai Sơn - Thanh Tùng được bán ra nước ngoài, bầu sô lẫn khán giả bên đó xem xong khoái đến độ, họ gọi điện thoại về, yêu cầu các hãng băng quay hài nhớ chèn gương mặt của Mai Sơn vào để dễ bán. Rồi cả hai được mời đi lưu diễn sang 7 nước châu Âu với vũ khí phòng thân là Tiễn anh lên đường.

Tối, ngồi cà phê ở thành phố Berlin (Đức), Thanh Tùng nhìn Mai Sơn cười đến mức không khép miệng vào được. Mai Sơn cũng cười tít mắt... Ngoài trời, tuyết bay trắng xóa. "Sơn, có bao giờ mày nghĩ là giờ này anh em mình ngồi uống cà phê ở Berlin không? Vậy mới ghê chứ", Thanh Tùng hỏi, Mai Sơn không đáp lời.

Mai Sơn đêm đó, có thể sẽ nhớ đến những ngày cắt lá trà ở Lâm Đồng. Những khi lăn lội trên sạp hàng chợ ngủ nhờ khi lưu diễn ở miền Tây, về màu sơn, cây cọ, những tấm áp phích quản cáo... hay đơn giản, anh chẳng nghĩ gì cả bởi mọi thứ nó diễn ra đột ngột quá. Ngày đó, nghệ sĩ đi diễn nước ngoài là cơ hội để kiếm tiền. Diễn ròng rã hơn hai tháng, mang về cũng được mười mấy nghìn đô. Mười mấy nghìn đô thời này cũng lớn, huống gì cái thưở những năm của thập kỷ 90.

3. Không có ai khoanh vùng cả, nhưng hình như nghệ sĩ hài thường tự ấn định mình ngồi vào cái chiếu riêng. Họ chơi nhẩn nha ở đó, nhiều người thỏa mãn với việc đó. Có rất nhiều nghệ sĩ hài gọi là triển vọng, diễn rất duyên nhưng thích lối diễn cương, cương đến mức chưa kịp thành sao thì vội vã tắt tiếng.

Cả làng hài Sài Gòn ngày danh hài hải ngoại Hoài Linh về nước diễn phút chốc bị lu mờ. Tôi với Mai Sơn cũng hay nói về chuyện tổ đãi hay cơ hội mà không biết nắm bắt, nói rồi quên thôi chứ chẳng phải nói để ám chỉ ai.

Mai Sơn trong một lần đến thăm các nghệ sĩ lão thành tại Viện dưỡng lão, quận 8, TPHCM.

Sâu khấu hài thiếu kịch bản, nghệ sĩ quanh đi quẩn lại chỉ nhiêu đó. Lâu dần, khán giả cũng ngại đến rạp. Có những vai diễn nhỏ, nghệ sĩ chỉ được cát-sê chưa đến 50 ngàn đồng, mà đâu phải đêm nào cũng có suất diễn. Những đêm ngồi ở sân khấu Cầu Vồng hay Trống Đồng, xem nghệ sĩ hài biểu diễn, cứ có cảm giác hắt hiu thế nào vây lấy xung quanh mình. Họ giống như người rong chơi cho hết nghiệp, hơn là kiếm tìm một cơ hội mưu sinh.

May là những năm gần đây, phim truyền hình gấp gáp xuất hiện, nghệ sĩ hài có cơ hội hơn trong việc kiếm cát-sê. Những bộ phim nhàn nhạt, năm thì mười họa có được một tập coi được. Nghệ sĩ diễn hết, không phải họ không biết kịch bản hay hoặc họ không muốn diễn hay, nhưng hay thế nào khi hai tập phim được quay trong vòng... một ngày rưỡi. Đạo diễn chỉ cần thế, nhà sản xuất chỉ cần thế, đài truyền hình chỉ cần thế... Trách họ làm gì, tội nghiệp. Cuộc chơi nào mang dư vị của tiền bạc mà không kém vui(?!).

Không biết Mai Sơn có nói thật không, khi anh bảo anh không biết gì về hậu trường sân khấu. Anh chỉ làm nghề, đi diễn rồi thôi. Nhưng đôi lúc, đủ sức chịu đựng để không quan tâm đến những việc xảy ra là điều rất khó.

Ngoài năm mươi, gia tài là căn nhà ngang 3 m dài gần 20 m, một cái shop quần áo nhỏ, hai cậu con trai riêng và cô vợ mới cũng là người có danh phận, lịch diễn gần như đặc kín.. Mai Sơn là người hiếm hoi trong làng diễn viên hài có cuộc sống tạm thời viên mãn. Nhưng, Mai Sơn chơi rất được.

Nhớ có hôm giữa trưa, công việc gấp quá, tôi gọi Mai Sơn để xin số điện thoại của một nữ nghệ sĩ. Mai Sơn bảo, anh không có số của chị này, để anh tính. Tôi cúp máy gọi những người quen còn lại, bởi biết nghệ sĩ đã nói không có thì đương nhiên là... không có.

Vậy mà, khoảng 10 phút sau, anh nhắn tin đưa số điện thoại mình cần tìm. Gọi điện thoại lại, vừa cảm ơn vừa thấy xúc động. Anh bảo, cái gì anh giúp anh em được thì anh giúp thôi, lấn cấn làm gì.

Theo Ngô Kinh Luân